Dập dìu lá gió cành chim

“Dập dìu lá gió.../Sớm đưa Tống Ngọc, tối tìm Tràng Khanh”, Nguyễn Du đã cực tả nỗi khổ của Kiều khi phải tiếp khách theo ép uổng của Tú Bà. Với con mắt thầy thuốc đời nay, tôi mới thấy xót xa vô cùng. Mười lăm năm sau tuần cập kê, bạn tình vô số, biết bao bướm lả lơi, hội đủ các điều kiện cho... virút HPV hoành hành! HPV theo dính loài người từ thuở xa xưa mà. Lúc đó còn chưa có HIV/AIDS. Không chỉ làm khổ các kiều nữ thời nay, HPV - HIV còn là cặp đôi khuấy rối vô hình cả loài người.

Những kẻ quấy rối vô hình.

Giải Nobel Y học 2008 trao cho ba nhà khoa học. Hai nhà virút học người Pháp, bà Françoise Barré-Sinoussi và ông Luc Montagnier năm 1983, đã chỉ đích danh sát thủ gây ra HIV – AIDS. Phân nửa giải thưởng dành cho TS Harald zur Hausen, người Đức, vì đã khám phá được HPV-16 và HPV-18 gây ung thư cổ tử cung.

Những kẻ khuấy rối vô hình

Lần ra manh mối HPV. Phải mất mười năm, người giăng câu kiên trì Harald zur Hausen mới giật được virút HPV-16 vào năm 1983. Năm sau Hausen gây giống cả hai týp HPV-16 và 18, thủ phạm của khoảng 70% ung thư cổ tử cung. Rõ rồi, không phải trời kêu ai nấy dạ. Các virút này lây lan qua đường tình dục, ngủ yên rất lâu ở lớp tế bào sâu của cổ tử cung, khi tỉnh giấc thì quậy thật dữ. HPV 16 – 18 mang hai gen E6 – E7 gây ung thư nhập vào vốn gen tế bào người, điều động mọi thứ.

Cuộc phiêu lưu kỳ thú. HPV có thể đi từ người này sang người khác trong cuộc ái ân, hoặc chỉ cọ xát da với da. Ở phụ nữ, virút có trên cửa mình, trong âm đạo, cổ tử cung và hậu môn. Ở đàn ông, virút là cư dân quanh dương vật, bìu, trên hoặc trong hậu môn. Virút sẽ lây nhiễm khi làm tình ngả âm đạo, bằng miệng hay dùng chung “đồ chơi”. Làm tình miệng có thể đem virút từ hệ sinh dục vào họng. Hiếm khi phụ nữ mang thai truyền virút vào bé sơ sinh.

HPV gây ung thư cổ tử cung. Những người nam đồng tính không có cổ tử cung, nhưng cứ thọc súng vào hậu môn là được. Mặt trong của hậu môn cũng tương tự cổ tử cung. Cứ thế mươi năm, mưa dầm thấm đất, HPV có thể gây ra thành quả ngoài mong muốn: ung thư hậu môn.

 HIV, hàng hiệu mới toanh. Năm 2006, các nhà khoa học Mỹ chứng minh virút HIV có gốc gác từ loài tinh tinh. Cuộc bàn giao đầu tiên virút khỉ sang người hình như mới đây thôi, khoảng năm 1900, tại vùng Tây châu Phi. Virút giống lạ, hàng hiệu mới toanh! Tế bào T loại CD4+ mang prôtêin CD4+, biệt danh là tế bào T giúp đỡ vì hỗ trợ các loại bạch cầu khác trong nhiệm vụ chiến đấu bảo vệ cơ thể. Virút HIV cứ nhằm tế bào T loại CD4+ mà chui vào gây nhiễm. Bệnh nặng lên, số lượng tế bào CD4+ giảm xuống dưới mức thường, sức đề kháng của cơ thể tuột dốc. Giậu đổ bìm leo, các loại virút và các loại nấm tạm trú trong cơ thể vốn chẳng làm phiền toái gì, lại lừng lên gây bệnh: nhiễm trùng, ung thư.

Cặp bài trùng HIV – HPV liênthủ. Mấy ai biết những người mang HIV bị đe doạ tính mạng vì ung thư: ung thư Kaposi, lymphôm và ung thư cổ tử cung. Đặc biệt ung thư cổ tử cung xuất hiện ở phụ nữ mang HIV gấp năm đến mười lần ở phụ nữ không nhiễm HIV. Virút HPV mạnh lên dễ dàng gây ra ung thư cổ tử cung. Đàn ông đồng tính HIV dương thì bị ung thư hậu môn gấp mười lần phụ nữ bị ung thư cổ tử cung. Ung thư hậu môn là một trong những ung thư thường gặp nhất ở đàn ông đồng tính. Một chuyên gia bệnh nhiễm, BS Joel Palefsky, đại học San Francisco nói: “Hầu hết các đàn ông đồng tính nhiễm HIV đều có HPV trong hậu môn”.

Thật ngộ nghĩnh, người bệnh AIDS lại có nguy cơ ung thư do HPV nhiều hơn. Có lẽ là người bệnh AIDS kéo dài cuộc sống hơn, tạo cơ hội cho HPV đủ thời gian gây ung thư.

Đồng tính luyến ái: đất đai màu mỡ của HIV – HPV.

Làm sao giảm nguy cơ

Vắcxin ngừa HPV. Virút HPV-16 và 18 chỉ có khoảng mười gen. Người ta cắt lấy gen có tên là L1 đem gắn vào DNA trong vốn gen của tế bào nấm men hoặc côn trùng. Tế bào này sản xuất ra một cái bọc giống hình HPV mà rỗng ruột, không chứa phần “quậy” của virút, gọi là VLP. VLP dụ cho bộ máy bảo vệ cơ thể tập dượt để chống HPV thật. Đó là vắcxin ngừa HPV. Hai loại vắcxin Gardasil và Cervarix có hiệu quả với HPV 16 – 18 trong việc ngừa ung thư cổ tử cung, nghĩa là 70%. Còn các týp HPV khác gây ung thư cổ tử cung thì các vắcxin này bó tay, để 30% lọt lưới.

 Đôi lời nhắn gởi. Chắc ăn nhất là không quan hệ tình dục – thật tức cười, làm sao được! Phải hạn chế số bạn tình, ít bạn tình ít nhiễm. Bao cao su có thể giảm nguy cơ nhiễm HPV, nếu dùng đúng cách. Tuy nhiên HPV có thể lây lan ở các vùng mà bao su không che được: da sinh dục, vùng quanh hậu môn... Đừng quá ỷ y vào bao cao su. Đã có vắcxin ngừa các HPV nguy cơ cao cho phụ nữ. Tiêm đủ ba liều trong sáu tháng. Nên nhớ các vắcxin có hiệu quả nhất khi tiêm ở người chưa có quan hệ tình dục. Phụ nữ cần làm xét nghiệm Pap (thử tế bào tử cung – âm đạo định kỳ) để rà tìm ung thư cổ tử cung.

Đàn ông cũng nhiễm HPV và lây cho bạn tình. Vài loại HPV có thể gây ra ung thư hậu môn và dương vật, nhưng rất hiếm gặp ở đàn ông có hệ miễn dịch mạnh. Làm tình miệng liên hệ ung thư miệng họng.

FDA (của Hoa Kỳ) sau này cho phép dùng Gardasil cho giới nam từ 9 – 26, đặc biệt ngừa bướu nhú. Cần nhiều nghiên cứu nữa để xem Gardasil và Cervarix có thể ngừa hiệu quả ung thư dương vật, hậu môn và họng miệng liên hệ HPV.

(Theo GS.BS Nguyễn Chấn Hùng // SGTT Online)